De impact van smart contracts op de ‘middlemen’ in de financiële sector

Tegenwoordig zijn veel managers druk bezig met het ver-‘leanen‘ van hun midoffice. Naast de procesoptimalisatie zijn kennis en kwaliteit niet alleen de USP’s van het huidige midoffices maar bovendien dé bestaansvoorwaarden.

Maar hoe lang blijven de werkzaamheden in het midden proces binnen de keten van leverancier en consument nog bestaan nu de blockchain technologie oprukt? Moeten de bedrijven in de procesketen naast de lean beweging niet heel actief naar links of rechts bewegen nu naast de smartphone, smartcard, smartlens, het slimme contract (smart contract) is geboren?

De blockchain sluipt bedrijven binnen

Bedrijven hebben lean green- en blackbelts verzameld om alle verspilling in processen te elimineren.  Je kent die processen wel die als gevolg van oude gewoonten en systemen een enorme hoeveelheid onzin, energie- en tijdverspilling opleveren. Er is in de (financiële) dienstverlening veel beweging. Via 2-daagse hackatons worden op alle fronten innovaties aangejaagd. En als klap op de vuurpijl bonken reguleringen zoals PSD2, GDPR (General Data Protection Regulation) en MiFID II op de deur.

Terwijl deze drukte aan de gang is, rukt de blockchain op. Gestart als driver van de Bitcoin. Vanuit de populariteit van de Bitcoin en andere cryptocurrencies*) is inmiddels de veelzijdige toepasbaarheid van Blockchain duidelijk geworden.

Ethereum is een blockchain platform waarbij de token Ether dient als facilitator van het netwerk (dus ondanks de handel er in niet als valuta bedoeld zoals de Bitcoin). Ethereum biedt in aanvulling op de veilige transactie-mogelijkheden (shared single source of truth) een snellere en meer uitgebreide vorm van blockchain dan de Bitcoin-blockchain.

Een komeet van innovatie vliegt dus opeens diverse branches en bedrijven binnen terwijl iedereen nog de processen uit de oude wereld aan het optimaliseren is.

*) hier staan dus ook DApp ‘s vermeld die ontwikkeld zijn om via de blockchain te draaien zoals Golem en Augur

Vertrouwen gedecentraliseerd

Wij zijn opgegroeid met vertrouwen die centraal was georganiseerd. Data was opgeslagen in centrale archieven. IBM ontwikkelde in 1970 de database en deze vormde de basis voor het gecentraliseerd opslaan en beschikbaar stellen van (belangrijke) data. Centrale databases werden enorm belangrijk in onze maatschappij.

Instituten met grote serverruimten beheerden al je gegevens via grote veilige databases en voerden transacties en controles uit. Geld haalde en bracht je bij de bank, voor stempels op documenten en paspoorten ging (ga) je nog naar het Gemeentehuis. Zo zijn wij sociaal gevormd, opgegroeid en georganiseerd. Voor iedere belangrijke handeling of document was (is) een vertrouwd loket of persoon.

Wat blockchain doet is juist dit vertrouwen decentraliseren.

Blockchain biedt binnen haar systeem zekerheid op data validatie via een gedefinieerde set van regels (zie hieronder: smart contracts). Daar hoeft verder geen mens meer op te controleren. Het vertrouwen wat de mens nu nog biedt als controleur en validator, kan volledig en sneller uitgevoerd worden via de blockchain. Hier hebben we het over het ‘technisch vertrouwen’ waarbij gezegd moet worden dat dit nog niet het ‘emotioneel vertrouwen’ vervangt.

Al vervangt de blockchain transactie nog niet de juridische overeenkomst, toch zal dit technische proces steeds verder gaan samensmelten met het juridische contract zodra de blockchain volwassen en mainstream wordt.

Denk nou niet dat de blockchain de mens buiten spel zet, nee juist de blockchain biedt de mogelijkheid tot nieuwe samenwerkingsvormen op basis van gedistribueerde data. We zien een grote groep van banken en andere financiële dienstverleners al experimenteren via het blockchain consortium R3. En bij samenwerking zijn voorlopig mensen nog volop in business en nodig.

Generiek blockchainplatform?

Als mens wantrouwen we in beginsel alles wat nieuw en onbekend is. Zeker de complexe materie van de blockchain is moeilijk te begrijpen en technisch te doorgronden voor de meesten van ons; “Is het wel echt veilig kan het echt niet gehackt?”, “hoe ver rukt de blockchain op en kost het uiteindelijk mijn baan?” Zoals blockchainautoriteit Shermin Voshmgir stelt is de technologie bijzonder veilig, maar zijn ook de systeemontwerper en software architect wel te vertrouwen? We moeten vertrouwen krijgen in de uitleg over hoe de code wordt ontwikkeld en werkt. We moeten het gaan zien en ervaren.

Voor we al onze persoonlijke informatie over een nieuwe technologie gaan verspreiden willen we eerst de veiligheid versus comfort kunnen inschatten.

Als we het doel van eerdergenoemde leantrajecten en reorganisaties binnen bedrijven op een rijtje zetten, staat deze heel dichtbij de resultaten vanuit blockchain toepassingen, namelijk:

• Snelheid, realtime verwerking
• Kostenreductie
• In control zijn met beperking van handmatige controles of compliance-checks

Dus gaan we nu unaniem over op één generiek blockchain platform zodat alles en iedereen veilig en snel met elkaar in verbinding treedt via een shared-single-source-of-truth? Nou nee, we zien een diversiteit aan blockchain platforms ontstaan. In de financiële branche ontwerpen partijen hun eigen ecologische blockchain omgeving. Zo heeft J.P Morgan Quorum ontwikkeld op basis van Ethereum. Bedrijven wensen zekerheid en controle te houden vanuit het eigen merk en imago.

Daarom zien we nu bovenop de diverse blockchain platforms een universele agnostic geprogrammeerde laag ontstaan. Software wordt dan bovenop de blockchain, zogenaamd blockchain agnostic gebouwd en deze communiceert en interacteert met de diverse blockchain varianten eronder.

Smart contracts

Waar de Bitcoin blockchain vooral de transactie start, volgt en aflevert, gaat Ethereum verder. De Ethereum blockchain gebruikt namelijk zogenaamde smart contracts (een vorm van DApp [Die-App] = decentralised App). Een smart contract wordt geprogrammeerd in een Java-achtige programmeertaal Solidity. Hiermee is het voor programmeurs eenvoudig is om smart contracts en decentrale applicaties (DApp ’s) te schrijven in de Ethereum Blockchain.

Een smart contract is een gecodeerd pakketje bovenop het blockchain protocol. In dit pakketje zijn de regels voor de transactie over een hele keten gecodeerd. Dus de normen en voorwaarden waaraan moet worden voldaan om de transactie uit te kunnen voeren zijn van tevoren al gecodeerd

Bron: BlockchainTechnologies.com

Als informatie van een aanvrager direct vanuit een veilige databron wordt opgehaald (nu nog als centrale bronnen en databases opgeslagen) zijn handmatige tussencontroles dus direct overbodig. Zodra een partij voldoet aan de gecodeerde voorwaarden in het smart contract wordt de transactie automatisch uitgevoerd. En zo wordt stap voor stap automatisch de gehele procesketen doorlopen op basis van pre-gedefinieerde condities. “Wanneer A en/of B dan C, enzovoort”. Elke stap wordt chronologisch binnen het smartcontract verwerkt en vastgelegd zodat direct een audit trail ontstaat.

In een smart contract is dus nagenoeg alles voor een transactie of overeenkomst te programmeren, af te spreken en te valideren zonder tussenkomst van een derde partij. Wat kan er allemaal veilig en snel via de blockchain? Veel, onder andere: betalen, een leenovereenkomst opstellen, een testament vastleggen, eigendom vastleggen en auteursrechten heffen. Daarnaast zijn er toepassingen voor sociale mediaplatforms, energie grids en de digitale identiteit van burgers. Een bedrijf kan haar eigen aandelen uitgeven en schuldbewijzen programmeren en zelfs zijn autonome virtuele organisaties en politieke systemen uiteindelijk te realiseren, enzovoort. Tot slot nog een enkele voorbeelden van DApp ‘s.

Smart contracts zijn interessant voor de huidige vaak nog trage en bureaucratische procesketen. Maar tegelijkertijd vormen ze de bedreiging voor ieder bedrijf die zich als middleman heeft gepositioneerd. De middleman die zijn verdiensten haalt uit controleren, identificeren, beoordelen, goed- of afkeuren, enzovoort.

Smart contract meets the middlemen

Ben jij misschien een middleman? Zo niet dan kom je ze in je dagelijkse leven zeker tegen. Deze zogenaamde ‘trusted third parties’ controleren informatie op echtheid, beoordelen, produceren documenten, registreren en/of geven al dan niet goedkeuring op een aanvraag.

Dat kan een hypotheekaanvraag zijn waar een acceptant de documenten en data checkt op authenciteit en of het binnen de regels past. Via de systeem-Enter-knop volgt een akkoord of afwijzing. Op de kwaliteit van deze verwerking vindt soms controle achteraf plaats door een procesmanager of auditor. Als de hypotheek beoordeling positief is doorlopen, volgt weer een loket, de notaris. Deze zal de data weer controleren alvorens te verwerken. Intussen boekt de geldgever een bedrag over naar de derdenrekening van de notaris. Zodra de notaris alle checks heeft uitgevoerd en de koper een stapel documenten heeft getekend, gaat het woningeigendom over en registreert de notaris dat in het kadaster. De woningverkoper ontvangt zijn geld en de koper de sleutels van de woning.

Parallel aan bovengenoemde processen lopen nog meer processen met partijen, zoals de makelaar die de woning(ver)koop regelt, de verzekeraar voor de verplichte overlijdenrisicoverzekering, de taxateur voor het bepalen van de woningwaarde en de borgpartij voor de bankgarantie. Een spinnenweb van partijen die allemaal hun informatie (handmatig) controleren en valideren en doorsturen richting volgende loket.

Een transactie gaat dus nog over veel ‘trusted third parties‘ die met hun controles en beoordelingen, tijd en geld kosten.

The middleman shift

We zien dat de blockchain met smart contracts een serieuze impact gaan hebben op de positie van de middlemen.

Gedecentraliseerde data die veilig gedeeld en wordt ontsloten – denk ook aan de combinatie met the internet of things – gaat een revolutionaire impact op ons leven en economie hebben. Een serieuze ketenshift voor producenten, consumenten en iedereen daartussen.

Het is daarom nu het moment voor de middlemen positie te kiezen richting een waarde-positie in de branche waar hij actief is. Dat kan betekenen dat er andere of aanvullende diensten gaan worden geleverd. Misschien vereist dat bijscholing, cultuuraanpassing, samenwerking met andere bedrijven, etc. De middlemen activiteiten gaan misschien in de huidige core business nog wel 3 tot 5 jaar mee, maar veel langer verwacht ik niet.

De kracht van de middleman nu ligt bij het leveren van persoonlijk maatwerk. Geautomatiseerde processen zijn vooral op standaarden ingericht. Bij afwijkingen daarop valt een aanvraag van de lopende band af. Dat levert regelmatig het gehate ‘computer says no‘ verschijnsel op. De menselijke service moet er dan aan te pas komen om partijen toch tevreden te stellen. De oorzaak ligt bij gestandaardiseerde producten met vastomlijnde normen.

Zodra creditscoring en differentiatie in product- en voorwaarden worden ingericht, kan een proces ook geautomatiseerd (dus ook via smart contracts) doorgang vinden. Prijsstelling, product en voorwaarden worden dan binnen ruime(re) grenzen, consument-specifiek aangeboden. Dit speelveld moet nog grootschalig worden ontwikkeld en ingericht om daarna pas een directe bedreiging voor de middlemen te worden. Er is dus nog even herpositioneringstijd, maar die dringt wel.

Als de middleman vanuit dit bewustzijn over haar gehele keten heen kijkt en vervolgens weet te bepalen waar straks de toegevoegde waarde te leveren valt, dan ben ik ervan overtuigd dat er vanuit expertise en serviceperspectief ruimte blijft bestaan om de herpositionering te maken.

Nieuwe technieken en ontwikkelingen hebben tot nu toe in de geschiedenis steeds weer nieuwe rollen en behoeften gecreëerd. Denk aan beheer na de transactie en servicetoevoeging richting de consument namens een van de leveranciers in de keten. Het is de uitdaging en noodzaak voor de middleman te herpositioneren. Met in gedachten het liedje “van voor naar achter van links naar rechts”.

Photo credits: Pixabay.com | Steve Buissinne